Trong giới thể thao nói chung, đặc biệt là trong bộ môn bóng đá, bóng rổ thì chấn thương dây chằng chéo trước (chấn thương ACL) được xem bộ chấn thương quốc dân – bởi mức độ xảy ra cao và nhiều nguy hiểm, thậm chí góp phần lớn đến việc giải nghệ của các Vận động viên (VĐV).
Hãy cùng IRC tìm hiểu về cách điều trị cũng như phục hồi để có cái nhìn đúng đắn về loại chấn thương này.
1. KHÁI NIỆM
Chấn thương dây chằng chéo trước có thể là một tổn thương rách hoặc giãn dây chằng chéo trước (anterior cruciate ligament – ACL) – một trong những dây chằng kết nối xương đùi với xương chày.
Chấn thương ACL thường xảy ra nhất trong những môn thể thao đòi hỏi các chuyển động đổi hướng hoặc dừng đột ngột, nhảy và tiếp đất như bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ.
2. NGUYÊN NHÂN
Dây chằng là những dải mô chắc khỏe kết nối các xương với nhau. Dây chằng chéo trước là một trong hai dây chằng bắt chéo ở giữa đầu gối, kết nối xương đùi và xương chày qua đó ổn định khớp gối. Do đó, chấn thương dây chằng chéo trước thường xảy ra trong các hoạt động thể chất mà đặt áp lực lên đầu gối như:
- Đột ngột giảm tốc độ hoặc chuyển hướng
- Xoay người khi bàn chân cố định trên mặt đất
- Tiếp đất sai tư thế
- Dừng đột ngột
- Chịu va chạm trực tiếp vào đầu gối, ví dụ như bị xoạc bóng
Khi dây chằng bị tổn thương, thường sẽ có hai trường hợp là đứt bán phần hoặc đứt hoàn toàn dây chằng. Một chấn thương nhẹ sẽ làm giãn dây chằng nhưng vẫn giữ nó nguyên vẹn.
Có một vài yếu tố làm tăng nguy cơ chấn thương dây chằng chéo trước, bao gồm:
- Đối với nữ có thể do sự khác biệt về giải phẫu, sức cơ và hormon
- Tham gia và các bộ môn thể thao như bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ, thể dục dụng cụ…
- Thực hiện sai động tác, ví dụ như hướng đầu gối vào trong khi Squat
- Mang giày thể thao chưa phù hợp.
- Sử dụng các dụng cụ thể thao không an toàn, ví dụ như ván trượt được căn chỉnh không chuẩn xác
- Chơi trên sân cỏ nhân tạo
3. TRIỆU CHỨNG & CHẨN ĐOÁN
Khi chấn thương ACL xảy ra có nhiều người nghe thấy hoặc cảm thấy có một tiếng “bốp” ở trong đầu gối. Đầu gối có thể sưng, không chắc chắn và rất đau khi dồn trọng lượng.
Một số triệu chứng thường gặp khác như:
- Rất đau và không thể tiếp tục hoạt động
- Sưng nhanh chóng
- Giảm tầm vận động khớp
- Một cảm giác không chắc chắn hoặc hẫng khi dồn trọng lượng
Khi nào thì bạn nên đến gặp bác sĩ?
Hãy tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay khi chấn thương đầu gối của bạn có các dấu hiệu của tổn thương dây chằng chéo trước. Khớp gối là một cấu trúc phức tạp bao gồm xương, dây chằng, gân và các mô khác hoạt động cùng nhau. Việc được chẩn đoán nhanh và chính xác là rất quan trọng để xác định mức độ nghiêm trọng của chấn thương và được điều trị kịp thời.
4. BIẾN CHỨNG CÓ THỂ XẢY RA
Những người gặp chấn thương dây chằng chéo trước có nguy cơ cao tiến triển thành viêm khớp gối. Viêm khớp có thể xảy ra ngay cả khi đã phẫu thuật tái tạo dây chằng.
Nhiều yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ viêm khớp, ví dụ như mức độ nghiêm trọng của chấn thương, tác động từ các chấn thương khác ở gối hoặc cường độ luyện tập trong quá trình phục hồi
—–
ĐIỀU TRỊ VÀ PHỤC HỒI CHẤN THƯƠNG ACL TẠI IRC
Tùy vào mức độ dây chằng bị đứt một phần hay hoàn toàn mà bác sĩ sẽ đưa ra chỉ định điều trị bảo tồn hay phẫu thuật. Chính vì thế việc tập luyện phục hồi cũng có những sự khác nhau nhất định
Đối với điều trị bảo tồn (không phẫu thuật)
- Giai đoạn 1: Người bệnh sẽ cần nghỉ ngơi, băng ép gối, chườm đá thường xuyên, vận động nhẹ nhàng nhằm giảm sưng, giảm đau, hạn chế tràn dịch gối và nhiễm trùng. Các biện pháp vật lý trị liệu như siêu âm, laser, điện xung giúp giảm đau, giảm sưng, kích thích cơ bắp làm hạn chế các biến chứng như teo cơ, cứng khớp trong thời gian bất động.
- Giai đoạn 2: Giai đoạn tập luyện lấy lại và tăng cường sức mạnh, sức bền của cả cơ thể đặc biệt là vùng cơ xung quanh khớp gối giúp ổn định khớp gối, hỗ trợ một phần vai trò của dây chằng, lấy lại các chức năng như chạy bộ, đạp xe, bơi lội,…
- Giai đoạn 3: Giai đoạn tập luyện chuyên biệt theo từng môn thể thao và các bài tập phòng tránh chấn thương.
Đối với điều trị phẫu thuật
Việc được phục hồi chức năng đúng cách là cực kỳ quan trọng, ảnh hưởng đến sự thành công của cả quá trình điều trị và hồi phục.
- Giai đoạn 1: Ngay sau phẫu thuật, người bệnh được mang nẹp cố định gối, đi nạng không chịu sức lên chân mổ, trị liệu bằng tay giúp làm mềm sẹo và vùng xung quanh gối, tập gập duỗi gối thụ động bằng máy CPM. Sử dụng các thiết bị vật lý trị liệu như siêu âm, laser giúp giảm đau giảm sưng, điện xung giúp kích thích cơ bắp nhằm hạn chế những biến chứng sau phẫu thuật như viêm khớp, cứng khớp, teo cơ. Ngoài ra còn có các bài tập cho những vùng khác trên cơ thể nhằm duy trì thể lực.
- Giai đoạn 2: Quay lại với các hoạt động sinh hoạt thường ngày: các bài tập giúp lấy lại các kỹ năng trong sinh hoạt như đi bộ, đạp xe đạp, lên xuống cầu thang, kết hợp với vật lý trị liệu.
- Giai đoạn 3: Tập luyện tăng cường sức mạnh cơ bắp cho hai chân (đặc biệt là chân mổ), sức bền tim mạch, thăng bằng và điều hợp.
- Giai đoạn 4: Quay lại với chạy, các bài tập được thiết kế để chuẩn bị cho việc chạy lại, chạy trên máy chạy, chạy bền, chạy ngang, chạy lùi, chạy đổi hướng, chạy bứt tốc,…
- Giai đoạn 5: Chương trình tập luyện với các bài tập chuyên biệt đối với từng môn thể thao và phòng ngừa chấn thương.
Tùy vào mức độ hồi phục mà thời gian trong mỗi giai đoạn sẽ có sự khác nhau, tuy nhiên bệnh nhân sẽ được kiểm tra và đánh giá mức độ hồi phục để xem xét cần chuyển giai đoạn tập luyện.
Quá trình hồi phục đối với một chấn thương không bao giờ là dễ dàng, nó đòi hỏi sự quyết tâm và kiên trì của cả bệnh nhân và tâm huyết của người điều trị. IRC rất hy vọng sẽ là địa chỉ đáng tin cậy cho các vận động viên và những người chơi thể thao có thể phục hồi chấn thương không may gặp phải của mình.
Tổng hợp và biên tập
IRC